Een overlevingsmechanisme is aangeleerd, vaak onbewust gedrag, dat je heeft geholpen om door bepaalde pijnlijke of onplezierige situaties heen te komen. Vaak dient zo’n mechanisme je niet meer als je ouder bent geworden. Sterker nog, het kan je flink in de weg zitten. Meestal ontstaan overlevingsmechanismen, ook wel overlevingsstrategieën genoemd al in de kindertijd.
Onveilige of veilige Kindertijd
Als kind was je volledig afhankelijk van je ouders en/of verzorgers. Het krijgen van veiligheid, liefde en aandacht was van levensbelang. Toen je jong was kon je niet overleven in je eentje. Je deed er alles aan om je veilig en geliefd te voelen.
Maar soms was de kindertijd onveilig. En dat onveilige zit hem vaak in subtiele dingen zitten, zoals een tekort aan aandacht en liefde. Maar ook een tekort aan emotionele of fysieke zorg. Ouders of andere gezinsleden maakten bijvoorbeeld vaak ruzie met elkaar en hadden daardoor te weinig aandacht voor jou als kind. Voor een klein kind is die constante spanning erg stressvol
Onvervulde emotionele behoeften
Een ouder kon zelf (misschien wel onbewust) getraumatiseerd zijn en daardoor niet weten hoe het met de onvervulde emotionele behoeften van het kind kon omgaan. Ouders of andere gezinsleden konden wellicht gewelddadig zijn in woorden of daden. Ouders of verzorgers konden mogelijk niet in staat zijn om veiligheid te bieden of om aandacht en liefde te geven. Sommigen waren juist overbezorgd, claimden zelf de liefde van het kind, of waren juist veel afwezig. Alle scenario’s zijn mogelijk.
Opmerking: Tijdens sessies en in deze blog is het niet de bedoeling om opvoeders of gezinsleden de 'schuld' te geven. Daar gaat het niet om. Maar het is wel goed om te erkennen dat toen je kind was, er wellicht niet aan je behoefte om 'gezien en gehoord' te worden werd voldaan.
Een fijn gezin
En natuurlijk kan het ook zijn dat alles gewoon fijn was in het gezin, maar dat er een bepaald gedrag van één van de ouders werd overgenomen. Soms is er op materiaal gebied alles aanwezig, maar op emotioneel gebied is er een afstand tussen ouder en kind. Hoe dan ook, ouders zijn ondanks hun goede intenties meestal niet perfect en hun gedrag is vaak goed te begrijpen. Dat neemt niet weg dat een kind regelmatig een overlevingsmechanisme heeft ontwikkeld om genoeg aandacht, liefde en waardering te krijgen.
Overlevingsmechanisme nu je volwassen bent
Nu je volwassen bent geworden, kun je op een gegeven moment je overlevingsmechanisme als een belemmering ervaren. Stel, je wilt promotie maken, maar je kruipt een beetje terug, zodat anderen de kans krijgen en jij niet. Of je geeft zoveel aan anderen, dat je jezelf vergeet met als gevolg uitputting of een burnout. Of je werkt zo hard om waardering te krijgen van je baas, dat je kwijt bent wat je eigenlijk zelf wil.
Een aantal basis stategieën of mechanismen zijn ruw op te delen in een aantal hoofdgroepen, waarbij verschillende combinaties en gradaties mogelijk zijn.
1. Overlevingsmechanisme: Vechten
Je hebt als kind geleerd om aandacht te trekken door lastig te zijn. Je schreeuwde, je speelde de baas en je had weinig oog voor de mensen om je heen. De aandacht die je kreeg was doorspekt met irritatie en boosheid. Maar aandacht was er, ook al was die negatief.
Vaak hebben volwassenen met dit overlevingsmechanisme niet door waarom anderen hen mijden. Ze voelen zich snel boos en uiten dit door dominant of agressief gedrag. Dit pittige gedrag zorgt ervoor dat de boel schijnbaar onder controle wordt gehouden. Van binnen voelen deze mensen zich vaak onzeker of minderwaardig. Terwijl ze zich alleen maar goed willen voelen over zichzelf.
2. Overlevingsmechanisme: Vluchten of vermijden (of HSP)
Je hebt al vroeg geleerd om uit beeld te blijven, vaak was dat rustiger of veiliger. Als kind (en misschien nog steeds) was je gevoelig, de prikkels van buiten voelden al snel intens aan (HSP*). Daarom ging je zoveel mogelijk naar je eigen kamer en was je het liefst alleen. Dit kan ook je aard zijn, maar vaak wordt deze strategie versterkt door de omging waarin je opgegroeid bent.
Volwassenen die dit mechanisme hebben ontwikkeld, zeggen dat ze o.a. het idee hebben niet echt in het leven te staan. De buitenwereld voelt vaak als teveel. Ze voelen vaak een eenzaamheid van binnen. Ze vluchten in werk of andere bezigheden, soms verslavingen. Ook voelen ze zich onzeker in groepen. Ze vragen weinig aandacht en kunnen zich soms onzichtbaar maken.
* Opmerking: De term HSP staat voor High Sensitive Person, in ons taalgebied ook wel hoogsensitief genoemd.
3. Overlevingsmechanisme: Pleasen en voor anderen zorgen
Als kind deed je erg je best om het allemaal goed te doen. Je had precies door hoe de ander zich voelde en je paste je zoveel mogelijk aan. Je deed erg je best om alles binnen het gezin in rechte banen te leiden, zodat er een veilige stabiele omgeving voor jou ontstond.
Deze volwassenen hebben voelsprieten voor hun omgeving ontwikkeld, zodat ze overal op in kunnen springen. Hun aandacht is constant naar buiten gericht, ze geven veel en ze zijn alert op externe signalen. Vaak is zorgzaamheid ook een karaktereigenschap, niets mis mee, maar wel als het ten koste gaat van het zelf. Het risico is dat ze zelf niet voelen wat ze nodig hebben en over hun grenzen (laten) gaan, met als resultaat uitputting of een burnout.
Overlevingsmechanismen en stoppen met voelen
In alle hierboven genoemde situaties kom ik tegen dat mensen zijn gestopt met voelen. Het was niet veilig, werd niet gezien, gewaardeerd dat je als kind emoties, behoeftes en gevoelens had. Leren voelen wat er echt is, bevordert weer een gevoel van eigenwaarde. Wat je voelt en wilt is belangrijk.
Onder de boosheid van groep 1. zit vaak verdriet en kwetsbaarheid.
Onder het vermijden van groep 2. zit vaak verdriet en angst.
En onder het pleasen van groep 3. zit vaak de pijn van het niet gewaardeerd worden en het gevoel dat er over hun grenzen wordt gegaan.
Hypnotherapie en overlevingsstrategieën
Toen je kind was, was er bedoeld of onbedoeld misschien te weinig ruimte voor jouw behoeftes en gevoelens. Nu je volwassen bent, mag je daar alsnog de ruimte voor gaan nemen. Tijdens hypnotherapie kijken we naar waar je overlevingsstrategieën zijn ontstaan. Via je onderbewuste leer je weer om te voelen/kijken wat er op dit moment speelt. Dit om aandacht te geven aan wat je nodig hebt. Je maakt nieuwe keuzes die beter bij je passen nu je ouder bent.
Het fijne is dat je weer meer ruimte voor jezelf gaat ervaren. Dat zorgt voor meer vertrouwen in jezelf en in je toekomst. Wellicht heb je geleerd om bij jezelf weg te gaan. Daarom is het fijn en belangrijk om weer bij jezelf terug te komen. Dat voelt rustiger en stabieler.
Wil je hier begeleiding bij? Neem dan contact met mij op via deze contactpagina.
Reactie plaatsen
Reacties